Koelmonteur worden, daar kan je natuurlijk voor naar school, maar veel van de kennis die nodig is, doe je vooral in de praktijk op. Hoe mooi is het dan, als scholen en bedrijven de handen ineen slaan om leerlingen in de praktijk de dingen te leren die op school lastig of niet te onderwijzen zijn?
Meerderen VMBO-scholen in de regio Gorinchem/Altena vormen samen Sterk Techniek Onderwijs (STO) Gorinchem | Altena. Van die scholen zijn er vier betrokken bij deze Hotspot Koudetechniek: Leerlingen die op deze scholen het techniekprofiel PIE (Produceren/metaaltechniek, Installeren/installatietechniek en Energie/elektrotechniek) volgen, kunnen als onderdeel van hun opleiding onder andere de Hotspot Koudetechniek volgen.
Om te zien hoe de Hotspot in zijn werk gaat, lopen we een ochtend mee. De vier vierdejaars leerlingen uit Gorinchem die meedoen aan de Hotspot Koudetechniek hebben veiligheidsschoenen en een overal bij zich. Op de werkbanken liggen handschoenen en een veiligheidsbril klaar.
Ze gaan een ochtend aan de slag met hardsolderen en het installeren van een split lucht-lucht warmtepomp. Omdat het de eerste keer is, dat deze specifieke Hotspot plaatsvindt, zitten in het theorielokaal bij Klimaatservice Holland in Hardinxveld-Giessendam – een van de deelnemende bedrijven (zie kader achteraan) – meer belangstellenden dan leerlingen. Na een korte introductie, een beetje theorie en veiligheidsinstructies gaan de vier leerlingen aan de slag.
Hardsolderen: geen koud kunstje
Twee leerlingen en koelmonteur Frank Versteeg richten zich op een werkbank vol koper en soldeerstaafjes. Per leerling zijn twee werkstukken voorbereid. Om te beginnen is er een eenvoudig stuk uit drie opgetrompte delen koperbuis. De soldeerbranders ontvlammen en er wordt een eerste poging gedaan om de perfecte verbinding te maken. Daarbij moeten de mannen het koper gelijkmatig verhitten tot het ‘kersrood’ ziet en dan met het soldeerstaafje soldeer toevoegen, tot de verbinding capillair is volgezogen met gesmolten soldeer. Ter controle zagen ze de eerste verbinding schuin door.
Het tweede werkstuk is een stuk ingewikkelder. Het bestaat uit meerdere delen van diverse diameters en met verschillende hoeken, die samen een soort saxofoon vormen. Met dat verschil, dat deze saxofoon aan het ene eind voorzien is van een dop, die ook gesoldeerd moet. En het andere eind heeft een aansluiting om het geheel af te persen met stikstof. Maar voordat het afpersen kan beginnen, vormen de verschillende hoeken en richtingen, waarmee het soldeertin capillair in de verbindingen moet kruipen, een flinke uitdaging.
Vacumeren van een split unit
Projectleider Kees van der Aa trekt zich met de twee andere leerlingen terug in een hoek, waar twee split units klaarstaan. Het afpersen van een leiding is al onderdeel van de soldeeropdracht. Daarom begint deze opdracht met het vacumeren van de gasleiding die de buitenunit met de binnen-unit verbindt. Het vacumeren is nodig om alle gassen uit de leiding te verwijderen, zodat er na installatie alleen het koudemiddel in het totale systeem zit. Na het vacumeren kan de kraan van de voorgevulde buitenunit open, zodat het koudemiddel het circuit vult.
Aan de hand van een schema legt Van der Aa uit, dat een warmtepomp zowel kan verwarmen als koelen. Daarbij verandert er in de opstelling niets, alleen wordt de cyclus omgekeerd doordat een vierwegklep het gecomprimeerde koudemiddel (gasvormig, hoge druk) naar de buitenunit stuurt om daar warmte af te staan, in plaats van naar de binnen-unit.
In de praktijkopstelling tonen de twee split-units dat aan. De ene opstelling staat op verwarmen, er komt warmte uit de binnen-unit, en kou uit de buitenunit. De andere staat op koelen, waarbij de koele lucht uit de binnen-unit komt, terwijl de buiten-unit juist warmte afgeeft.
Geduld en duidelijkheid
De twee praktijkinstructeurs nemen alle tijd om de leerlingen uitleg te geven. Waar nodig doen ze de handelingen nog eens voor, of sturen de handen van de leerling bij. De leerlingen werken geconcentreerd en rustig door. Aan het eind van de ochtend hebben alle vier de heren hun werkstuk hardsolderen met goed resultaat afgerond. De vier ‘saxofoons’ zijn afgeperst en – na opsporen en repareren van één klein lekje – goedgekeurd. Ook het installeren van de split-unit is correct gebeurd.
Tekort aan vakmensen bij de bron oplossen
Arjan van Wingerden, Personeel & Organisatie bij Klimaatservice Holland B.V., is blij met de Hotspot Koudetechniek. Het tekort aan vakmensen in de koudetechniek is groot. Er zijn weliswaar zij-instromers uit andere bedrijfstakken, maar iedereen vist in dezelfde vijver. Daarom is het zo belangrijk om leerlingen met profiel Techniek de kans te geven hun vaardigheden in een praktijksituatie te verbeteren.
Het bedrijf in Hardinxveld-Giessendam is daarom ook erkend leerbedrijf voor BBL leerlingen. Die volgen een Beroepsbegeleidende Leerweg op MBO niveau. Daarbij leren ze vooral tijdens het werk en gaan één dag per week naar school. Speciaal daarvoor organiseert het bedrijf op dinsdagavond een lasklas. Laswerk dat de leerlingen in de praktijk niet tegenkomen, maar wel onderdeel van de exameneisen is, kunnen ze dan in de werkplaats oefenen.
BETROKKEN KOELTECHNISCHE BEDRIJVEN
Voor het organiseren van Hotspots werkt STO Gorinchem | Altena samen met bedrijven in de regio. Voor de Hotspot Koudetechniek zijn dat: Klimaatservice Holland B.V., Paans en Schilt, De Laat Koudetechniek, A. ’t Lam Koudetechniek, Aarts Koeltechniek en Dalemburgh Inspecties. De NVKL is als brancheorganisatie betrokken.
Vermelding:
Tekst: Margo van Voskuilen
Locatie: Klimaatservice Holland B.V.
